Krasnoborowik ceglastopory, borowik ceglastopory (Neoboletus erythropus (Pers.) C. Hahn) – gatunek grzybów należący do rodziny borowikowatych (Boletaceae)

Sytuacja taksonomiczna tego gatunku jest skomplikowana. Oryginalny opis Boletus erythropus Pers. odnosił się do Suilellus queletii, podczas gdy Boletus luridus β erythropus (Pers. : Fr.)Fr. odnosił się do obecnego rozumienia Neoboletus erythropus. Autorzy którzy preferują oryginalny opis Boletus erythropus używali nazwy Boletus luridiformis (oraz Neoboletus luridiformis) do opisu tego taksonu. Po odkryciu gatunku Boletus xanthopus, siostrzanego do B. erythropus, część taksonomistów stwierdziła, że jest on synonimem B. luridiformis, po czym odnalazła stary takson Boletus praestigiator jako odpowiadający B. erythropus. Odmiana żonkilowa (Boletus luridiformis Rostk. var. junquilleus (Quél.) Knudse) czasem jest wyróżniana jako odrębny gatunek krasnoborowik żonkilowy (Neoboletus junquilleus (Quél.) Gelardi, Simonini & Vizzin).

Grupa naukowców z Chin w 2016 r. zaproponowała włączenie rodzaju Neoboletus do utworzonego w 2012 r. rodzaju Sutorius. Spotkało się to z częściową dezaprobatą środowiska mykologicznego. Publikacje z 2019 r. potwierdzają, że przeniesienie to było niesłuszne (wikipedia.org).

Zdjęcia borowików ceglastoporych zrobiłam w lesie wokół Stawu Trzcinowego w Sieniawce koło Wrocławia, mapa poniżej.

Borowik ceglastopory to szlachetny grzyb dość często występujący w polskich lasach. Można go smażyć, gotować, dusić, marynować czy suszyć. Choć jest ceniony za swój smak, często bywa pomijany przez grzybiarzy ze względu na spore podobieństwo do trującego borowika szatańskiego. Po czym rozpoznać borowika ceglastoporego? Jakie ma właściwości odżywcze? Czy borowik ceglastopory jest dobrym dodatkiem do codziennej diety?

Borowik ceglastopory znany jest też jako pociec, czerwononóżka, ceglak czy grzyb wilczy. Zgodnie z rekomendacją Polskiego Towarzystwa Mykologicznego dotyczącą nazewnictwa grzybów jest to jeden z trzech – obok żonkilowego i żółtoczerwonego – występujących w Polsce krasnoborowików. W taksonomii funkcjonuje pod kilkunastoma nazwami, wprowadzanymi w różnych okresach celem jak najlepszego dopasowania go do obowiązującej w danym momencie systematyki.

Podobnych trudności jak samo jego nazwanie może przysporzyć również rozpoznanie go w leśnej ściółce. Z tego powodu grzybiarze często rezygnują ze zbierania borowików ceglastoporych. Wykazują one bowiem spore podobieństwo do bardzo trujących borowików szatańskich. Na szczęście istnieją łatwe do zauważenia różnice, w dużym stopniu wykluczające prawdopodobieństwo pomyłki.

Borowik ceglastopory występuje w lasach iglastych, liściastych i mieszanych, zwłaszcza w górach oraz na pogórzu. Jest grzybem mikoryzowym, co oznacza, że żyje w symbiozie z korzeniami drzew, czerpiąc od nich związki odżywcze wytwarzane podczas fotosyntezy. Na obszarze wysokogórskim znaleźć go można zwykle pod świerkami i jodłami.

Na nizinach spotyka się borowika ceglastoporego rzadziej – najczęściej w okolicach dębów czy buków. Rośnie na glebach kwaśnych i obojętnych. Występuje w całej Europie oraz Japonii, w Alpach nawet na wysokości 2000 m n.p.m.

Jak rozpoznać borowika ceglastoporego?

Borowika ceglastoporego można stosunkowo łatwo rozpoznać. Średnica jego kapelusza dochodzi do 20 cm. U młodych okazów jest on półkolisty w kształcie, rozpościera się z wiekiem.

Grzyb pokryty jest matową, pilśniowatą lub zamszową skórką, która po zgnieceniu robi się niemal czarna i niemożliwa do zdjęcia. Cechuje się barwą oliwkowobrązową, jasnobrązową lub ciemnobrązową, czasem z ochrowymi plamkami.

Rurki pod kapeluszem borowika ceglastoporego osiągają wysokość od 2 do 3 cm, są gęste, charakterystycznie wycięte przy trzonie grzyba i mają drobne pory. U młodych owocników mogą być żółte do oliwkowych, a u starszych sztuk rdzawe. Po uszkodzeniu silnie sinieją.

Trzon borowika ceglastoporego osiąga wysokość od 5 do 15 cm i grubość od 2 do 5 cm. U młodych okazów zazwyczaj jest pękaty, ale może być też maczugowaty lub baryłkowaty. W górnej części trzon jest bardziej żółty, im bliżej ziemi, tym gęściej pokryty ceglastoczerwonymi nieregularnymi strzępkami (ale nie siatką).

Miąższ borowika ceglastoporego ma kolor żółty. Co bardzo charakterystyczne dla tego grzyba, przekrojony lub uszkodzony szybko utlenia się, zmieniając barwę na ciemnoniebieską. Miąższ charakteryzuje się jako twardy oraz jędrny, łagodny w smaku i o słabym zapachu.

Borowik ceglastopory a szatański – jak je rozróżnić?

Największym niebezpieczeństwem czyhającym na niedoświadczonych grzybiarzy jest możliwość pomylenia borowika ceglastoporego z borowikiem szatańskim, który również posiada czerwoną nogę. Występują jednak między nimi wyraźne różnice. Borowik szatański ma intensywniej czerwony trzon i wyraźnie jaśniejszy kapelusz. Po spróbowaniu poraża gorzkością.

Ponieważ borowik szatański to niezwykle niebezpieczny grzyb, powodujący poważne dolegliwości żołądkowo-jelitowe, wiele osób, nie mając stuprocentowej pewności, rezygnuje ze zbierania borowika ceglastoporego.

Bywa on również mylony z borowikiem ponurym, który charakteryzuje się nieco jaśniejszym kapeluszem i charakterystyczną siateczką na trzonie. Odróżnia go ona wyraźnie od strzępków borowika ceglastoporego. Borowik ponury nie jest uważany za grzyba trującego, ale nie jest również oficjalnie jadalny.

Młode owocniki mogą być ponadto mylone z borowikiem grubotrzonowym (znanym też jako żółtopory), ponieważ oba grzyby występują na tym samym terenie i w obu przypadkach miąższ po przecięciu przybiera barwę niebieską.

U borowika grubotrzonowego jest ona jednak mniej intensywna, a sam miąższ ma bardzo gorzki smak. Poza tym borowik grubotrzonowy pokryty jest siatką (a nie strzępkami, jak w przypadku borowika ceglastoporego) i ma żółte rurki oraz jaśniejszy kapelusz.

Borowik ceglastopory – wartości odżywcze

Borowik ceglastopory, podobnie jak inne grzyby z rodziny, nadaje się do spożycia po obróbce cieplnej. Może być to gotowanie, smażenie, duszenie, suszenie czy grillowanie, ponieważ surowy, niedogotowany lub niedosmażony jest trujący i wywołuje silne reakcje żołądkowo-jelitowe.

Zaleca się gotowanie go przez około 20-30 minut, przy czym nie powinno się wykorzystywać powstałego tym sposobem wywaru. Dla większego bezpieczeństwa warto wymienić wodę po 15 minutach gotowania. Odpowiednio przygotowany może być jednak smacznym, wartościowym dodatkiem do mięs czy makaronów oraz składnikiem zup i sosów.

Pod względem wartości odżywczych borowik ceglastopory jest stosunkowo kalorycznym grzybem – w 100 g znajduje się mniej więcej 300 kcal. Stanowi jednak dobre źródło węglowodanów (około 52,5 proc.) oraz białka (około 21 proc. masy).

Wyróżnia się przy tym bardzo niską zawartością tłuszczu na poziomie poniżej 1 proc. jego masy. Ze względu na jego zastosowania w kuchni i łączenie z ciężkimi sosami lub śmietaną regularne spożywanie tego grzyba może nie przysłużyć się osobom dbającym o linię.

Borowik ceglastopory – wpływ na zdrowie

Wpływ borowika ceglastoporego na zdrowie nie został jeszcze dobrze przebadany, jednak przyjmuje się, że jego spożywanie związane jest przede wszystkim z walorami smakowymi, a nie szczególnymi wartościami odżywczymi. Źle przygotowywany i surowy powoduje dolegliwości żołądkowe, ale odpowiednio przyrządzony nie jest trujący, choć może być ciężkostrawny.

Podobnie jak jego bliski kuzyn, borowik szlachetny (z którym ma 99 proc. zgodności kodu genetycznego), również i borowik ceglastopory ma niski indeks glikemiczny. Nadaje się więc bardzo dobrze dla osób będących na diecie, ograniczających kalorie czy chorych na cukrzycę lub insulinooporność.

Borowiki dostarczają także pewnych ilości ważnych mikroelementów, takich jak fosfor, żelazo, magnez, potas oraz witamin z grupy B (szczególnie B1, B2 i B3).

Warto przy tym pamiętać, że grzyby mogą kumulować metale ciężkie, wobec czego powinno się wybierać takie, które nie były zbierane w pobliżu ruchliwych ulic i autostrad. Borowiki zawierają ponadto ciężkostrawną chitynę, toteż nawet po obróbce termicznej nie powinny być spożywane przez osoby starsze, dzieci oraz osoby z wrażliwym żołądkiem.

Wykorzystanie lecznicze borowika ceglastoporego

Nie są znane żadne szczególne zastosowania borowika ceglastoporego w medycynie tradycyjnej ani współczesnej, a poświęcone mykologii badania naukowe zazwyczaj skupiają się na innych odmianach borowika lub ogólnych właściwościach grzybów. Z tego względu przyjmuje się często, że – poza odmianami trującymi – ich wpływ na zdrowie oraz zastosowania, tak w kuchni, jak i w leczeniu, jest bardzo zbliżony.

Grzyby są bogate w błonnik, który poprawia perystaltykę jelit, a także zapobiega zaparciom. Zawierają ponadto niewielkie ilości cukrów prostych oraz tłuszczy, przy czym około 75% całkowitej zawartości kwasów tłuszczowych stanowią w nich cenne NNKT (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe). Grzyby są ponadto znakomitym źródłem białka o wysokim stopniu przyswajalności, sięgającym aż 90 proc.

Badanie wykonane w 2019 roku na NUS Yong Loo Lin School of Medicine w Singapurze na grupie 600 starszych osób wskazało, że spożywanie przynajmniej dwóch porcji grzybów tygodniowo obniża o połowę ryzyko wystąpienia łagodnych zaburzeń poznawczych.

Zwartość potasu w grzybach, w tym w borowiku ceglastoporym, kontroluje ciśnienie krwi i poprawia koncentrację. Zawierają one ponadto witaminy B1, B2 i B3 oraz niewielkie ilości witaminy C, B12 i E. Obiektem badań jest obecnie działanie przeciwutleniające grzybów, które wykazują ich liczne gatunki.

Borowik ceglastopory – przeciwwskazania

Grzyby, w tym i borowik ceglastopory, ze względu na swoją ciężkostrawność nie są zalecane osobom starszym oraz małym dzieciom. Ponieważ kumulują w sobie metale ciężkie, ich duże spożycie może stanowić obciążenie dla wątroby. Źle przygotowany lub surowy borowik ceglastopory wywołuje nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu trawiennego.

Jak w przypadku innych grzybów, również jego spożycie może spowodować reakcję alergiczną, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Nie są jednak znane żadne negatywne interakcje grzybów z lekami. W razie przewlekłych chorób, zwłaszcza związanych z wątrobą, trzustką czy układem trawiennym, warto jednak przed spożyciem zasięgnąć opinii lekarza.

Borowik ceglastopory – czy warto go jeść?

Borowik ceglastopory to szlachetny grzyb, łatwy do znalezienia w polskich lasach. Często jednak bywa pomijany przez grzybiarzy ze względu na podobieństwo do trującego borowika szatańskiego. Odróżnia się jednak od niego kolorem i pokryciem nogi. Wykazuje też charakterystyczne szybkie sinienie w miejscu uszkodzenia lub przecięcia, po którym łatwo jest go rozpoznać.

Choć borowik ceglastopory nie posiada szczególnych właściwości prozdrowotnych, zawiera dużo białka i węglowodanów, stanowiących dobre źródło energii. W kuchni ceniony jest jednak przede wszystkim za swoje walory smakowe. Może być podany gotowany, suszony, grillowany lub smażony. Świetnie sprawdza się jako dodatek do sosów, zup czy mięs. Może jednak być ciężkostrawny i charakteryzuje się stosunkowo wysoką kalorycznością, wobec czego nie jest wyborem dla każdego.

Poza odróżnieniem od trujących odmian szczególnie ważne jest odpowiednie przygotowanie borowika ceglastoporego. Niedosmażony lub niedogotowany powoduje bowiem silne dolegliwości żołądkowe. Dobrze przyrządzony stanowi jednak bardzo smaczny i pożywny dodatek do wielu dań.

źródło: medonet.pl

#animals #art #autumn #birds #black #blue #deer #dzikaświdnica #flowers #fog #forest #fungi #fungus #green #grzyby #hare #jesień #kingfisher #kwiaty #las #life #mgła #mood #mushrooms #music #nature #ptaki #red #sarny #sieniawka #skrzyp #snowdrops #spring #swamp #wetlands #wild #wildbirds #wildflowers #winter #wiosna #yellow #zając #zima #zimorodek #świt

• Instagram
• TikTok
• Facebook