„Zobaczyć świat w ziarenku piasku,
Niebiosa w jednym kwiecie z lasu.
W ściśniętej dłoni zamknąć bezmiar,
W godzinie – nieskończoność czasu. (…)”
William Blake „Wróżby niewinności”
(ang. Auguries of the Innocence, tłum. Zygmunt Kubiak)
Ukryte życie lasu
Pewien biolog i profesor biologi na University of The South w Sewanee, Tenneesse, David Haskell przez cały rok obserwuje mały skrawek lasu, który nazywa „mandalą”, o średnicy jednego metra. Każdego dnia wraca do tego samego miejsca, aby w ciszy, z należytą uważnością rejestrować w swoim umyśle zmiany zachodzące w przyrodzie w ciągu czterech pór roku. Dzięki temu podejściu odkrywa fascynujący świat roślin, zwierząt, grzybów i mikroorganizmów. Piękno tych mikro-zjawisk opisuje w książce „Ukryte życie lasu: Rok obserwacji przyrody” dając nam wgląd w ukryty wymiar ekosystemu jakiego dotychczas nie doświadczaliśmy.
Książka składa się z 43 rozdziałów, z których każdy skupia się na innym aspekcie życia w lesie, związanym z konkretnym dniem obserwacji. Haskell opisuje nie tylko to, co widzi, ale także kontekst ekologiczny, biologiczny i filozoficzny swoich obserwacji. Są nimi:
1. Cykle przyrody:
- Haskell bada, jak zmiany sezonowe wpływają na różnorodne formy życia. Opisuje, jak różne organizmy przystosowują się do zmieniających się warunków, takich jak zmiany temperatury, wilgotności i dostępności światła.
2. Interakcje ekologiczne:
- Autor ukazuje, jak rośliny, zwierzęta, grzyby i mikroorganizmy współdziałają ze sobą. Przykłady obejmują symbiozę, konkurencję i drapieżnictwo.
3. Procesy ekosystemowe
- Książka opisuje kluczowe procesy, takie jak fotosynteza, rozkład materii organicznej i cykle biogeochemiczne. Haskell wyjaśnia, jak te procesy są powiązane i jak wpływają na funkcjonowanie lasu.
4. Wpływ człowieka
- Haskell nie pomija wpływu działalności człowieka na lasy. Opisuje, jak zmiany klimatyczne, zanieczyszczenia i wylesianie wpływają na ekosystemy leśne. Książka jest również pełna osobistych refleksji autora na temat natury, życia i naszej roli w ekosystemie. Haskell zachęca czytelników do zastanowienia się nad własnym związkiem z przyrodą i do głębszego docenienia jej złożoności i piękna.
„Ukryte życie lasu” zostało szeroko docenione za swoją unikalność i wkład w literaturę przyrodniczą. Książka nie tylko edukuje, ale również inspiruje do refleksji nad naszym miejscem w świecie przyrody. Jest to lektura obowiązkowa dla każdego, kto interesuje się biologią, ekologią lub po prostu kocha przyrodę. A może my zamieńmy się na chwilę w obserwatorów przyrody i rejestrujemy co się dzieje w naszych zielonych ulubionych zakątkach. I zastanówmy się czy argumenty, które słyszymy od najmłodszych lat, że wycinka drzew była/ jest konieczna naprawdę znajdują uzasadnienie w literaturze naukowej. Skąd płynęła/płynie ta wiedza, kto ją weryfikował w nowej rzeczywistości klimatycznej i czy w dzisiejszych czasach nadal powinna istnieć?
Co się stanie gdy wytniemy drzewo?
Z obserwacji zwykłego spacerowicza wiem, że nie wyrośnie już w tym miejscu grzyb, ani jagoda – a mech pod nim wypali się, może zarośnie perzem albo zostanie suchym plackiem ziemi. Na pewno nie będzie już gąbką utrzymującą wilgotność w glebie łączącą się z innymi gąbkami niewidoczną siecią korzeni roślin i grzybów. Na gałęzi nie usiądzie już żaden ptak. Młode dzięcioły nigdy nie wylecą już ze swojej dziupli… ale to tylko wierzchołek góry lodowej.
Bez tlenu w epoce smogu
Duże drzewo, takie jak np. dąb, produkuje znaczne ilości tlenu, choć dokładna ilość może się różnić w zależności od różnych czynników, takich jak wiek drzewa, jego zdrowie, wielkość i środowisko wzrostu. Dlatego wycinanie i sadzenie młodych drzewek w miejsce starych w lesie o zwartej strukturze to zabieg, pozbawiony sensu.
Produkcja tlenu przez duże drzewo, na przykład dąb
1. Średnie obliczenia
2. Porównania i kontekst
3. Czynniki wpływające na produkcję tlenu
- Ilość produkowanego tlenu zależy od fotosyntezy, która jest procesem, w którym drzewa przekształcają dwutlenek węgla i wodę w tlen i glukozę przy użyciu energii słonecznej. Warunki takie jak dostęp do światła słonecznego, wody, składników odżywczych w glebie oraz temperatura wpływają na efektywność tego procesu.
Wnioski
Produkcja tlenu przez drzewa w tym duże drzew jest kluczowym elementem ekosystemów leśnych i ma znaczący wpływ na jakość powietrza, którym oddychamy. Drzewa nie tylko produkują tlen, ale także absorbują dwutlenek węgla, co przyczynia się do walki ze zmianami klimatycznymi.
Źródła
Efekt motyla
Efekt motyla to koncepcja w teorii chaosu, która opisuje, jak małe zmiany w początkowych warunkach systemu dynamicznego mogą prowadzić do znacznych różnic w późniejszych stanach tego systemu. Pojęcie to zostało popularnie zilustrowane przez przykład motyla, którego trzepot skrzydeł w jednym miejscu na świecie (np. w Brazylii) może wywołać kaskadę zdarzeń prowadzących do powstania tornada w innym miejscu (np. w Teksasie).
Kluczowe punkty:
- Małe Przyczyny, Wielkie Skutki: Efekt motyla pokazuje, że w systemach nieliniowych, małe zmiany mogą mieć ogromne i nieprzewidywalne konsekwencje.
- Teoria Chaosu: Jest to centralne pojęcie w teorii chaosu, która bada złożone systemy dynamiczne, gdzie wynik jest niezwykle czuły na początkowe warunki.
Źródła:
- Lorenz, E. N. (1972). „Predictability: Does the Flap of a Butterfly’s Wings in Brazil Set Off a Tornado in Texas?” The American Association for the Advancement of Science.
- Gleick, J. (1987). Chaos: Making a New Science. Penguin Books.
Przykład:
Edward Lorenz, meteorolog, który zapoczątkował teorię chaosu, zauważył, że małe zmiany w początkowych warunkach jego modelu pogodowego prowadziły do zupełnie różnych wyników, co ilustruje nieprzewidywalność systemów dynamicznych.
Zatem każda zmiana rodzi zmianę. Wycięcie drzewa w lesie może mieć znaczący wpływ na cały ekosystem, ponieważ jak już wiemy, lasy są złożonymi systemami zależności między różnymi organizmami. Oto kilka kluczowych interakcji i skutków, które można zaobserwować:
1. Zmiany w strukturze siedlisk
- Światło i temperatura: Wycięcie drzewa zwiększa dostęp światła słonecznego do niższych warstw lasu, co może prowadzić do wzrostu temperatury na poziomie gruntu i zmian w wilgotności gleby.
- Mikroklimat: Zmiana mikroklimatu może wpłynąć na rośliny cieniolubne, które nie są przystosowane do bezpośredniego nasłonecznienia, prowadząc do zmniejszenia ich populacji.
2. Wpływ na glebę
- Erozja gleby: Korzenie drzew pomagają utrzymać strukturę gleby. Ich usunięcie może prowadzić do zwiększonej erozji, szczególnie na stromych terenach.
- Zmiany w składzie organicznym: Drzewa dostarczają organicznych materiałów do gleby poprzez opadanie liści i gałęzi. Wycięcie drzewa zmniejsza ilość dostępnej materii organicznej, co może wpłynąć na żyzność gleby.
3. Wpływ na roślinność
- Sukcesja wtórna: W miejscu wyciętego drzewa mogą rozwijać się nowe rośliny pionierskie, które są przystosowane do bardziej otwartych i nasłonecznionych miejsc.
- Konkurencja: Rośliny konkurujące o zasoby, takie jak światło i woda, mogą zmieniać swoje rozmieszczenie i dominację w ekosystemie.
4. Zmiany w faunie
- Mikrohabitaty: Drzewa są siedliskiem dla wielu organizmów, takich jak ptaki, owady i ssaki. Wycięcie drzewa może prowadzić do utraty schronienia, miejsc lęgowych i źródeł pokarmu dla tych organizmów.
- Kaskady troficzne: Zmiany w populacjach organizmów na jednym poziomie troficznym mogą wpływać na inne poziomy. Na przykład, zmniejszenie liczby ptaków owadożernych może prowadzić do wzrostu populacji owadów, co z kolei może wpływać na roślinność.
5. Wpływ na wodę
- Hydrologia: Drzewa odgrywają kluczową rolę w cyklu wodnym poprzez transpirację i retencję wody. Ich usunięcie może prowadzić do zmniejszenia retencji wody, zwiększonego spływu powierzchniowego i zmiany w poziomach wód gruntowych.
- Jakość wody: Erozja gleby może prowadzić do zamulenia strumieni i rzek, co pogarsza jakość wody i wpływa na organizmy wodne.
Przykłady interakcji
- Symbioza i mutualizm: Niektóre grzyby mykoryzowe, które żyją w symbiozie z korzeniami drzew, mogą zaniknąć bez swoich partnerów, co wpływa na dostępność składników odżywczych dla innych roślin.
- Drzewa opiekuńcze: Większe drzewa często wspierają młodsze rośliny i inne organizmy poprzez mikroklimat i zasoby, takie jak schronienie i składniki odżywcze. Ich usunięcie może zaburzyć te relacje.
Wycięcie drzewa w lesie ma szeroki wpływ na ekosystem, wpływając na mikroklimat, glebę, roślinność, faunę i cykl wodny. Zrozumienie tych zależności jest kluczowe dla zarządzania lasami i ochrony ich bioróżnorodności.
Źródła:
Wycinka drzew jest tematem budzącym liczne kontrowersje w Polsce, gdzie bogactwo lasów i zróżnicowanie ekosystemów odgrywają kluczową rolę w środowisku naturalnym. Rosnąca świadomość ekologiczna społeczeństwa oraz liczne badania naukowe wskazują na konieczność ochrony drzewostanu jako fundamentu dla zdrowia ekosystemu, klimatu i ludzkiego dobrobytu.
Znaczenie ekologiczne drzew
Różnorodność biologiczna
Drzewa i lasy stanowią siedlisko dla licznych gatunków roślin, zwierząt i mikroorganizmów. Badania wykazują, że zachowanie różnorodności biologicznej jest kluczowe dla stabilności ekosystemów. Drzewa tworzą złożone struktury ekologiczne, które wspierają sieci troficzne i zapewniają schronienie oraz pożywienie dla wielu gatunków. Wycinka drzew prowadzi do utraty siedlisk i zmniejszenia bioróżnorodności, co może mieć daleko idące konsekwencje dla całego ekosystemu.
Regulacja obiegu wody
Drzewa odgrywają kluczową rolę w obiegu wody, wpływając na retencję wody w glebie oraz regulację przepływów rzecznych. Korzenie drzew zwiększają infiltrację wody, co zmniejsza ryzyko powodzi i erozji gleby. Wycinanie drzew prowadzi do degradacji gleb i zaburzeń w naturalnych cyklach hydrologicznych, co może prowadzić do pustynnienia i problemów z dostępnością wody.
Znaczenie klimatyczne drzew
Sequestracja dwutlenku węgla
Sequestracja węgla, znana również jako sekwestracja węgla, to proces wychwytywania i trwałego magazynowania dwutlenku węgla (CO₂) z atmosfery, aby zmniejszyć jego koncentrację i przeciwdziałać zmianom klimatycznym. Istnieją dwa główne rodzaje sequestracji węgla:
Sequestracja biologiczna:
- Leśnictwo i rolnictwo: Drzewa, rośliny i gleba naturalnie wychwytują i magazynują dwutlenek węgla poprzez fotosyntezę. Las, plantacje drzew i odpowiednie praktyki rolnicze, takie jak rolnictwo zrównoważone, mogą zwiększyć ilość CO₂, który jest magazynowany w biomase i glebie.
- Ochrona i regeneracja ekosystemów: Mokradła, lasy mangrowe, trawy morskie i inne ekosystemy przybrzeżne mogą również efektywnie wychwytywać i magazynować węgiel.
Sequestracja geologiczna:
- Wychwyt i magazynowanie dwutlenku węgla (CCS): Technologia wychwytu i magazynowania dwutlenku węgla polega na wychwytywaniu CO₂ emitowanego przez przemysł i elektrownie przed jego uwolnieniem do atmosfery, a następnie magazynowaniu go głęboko pod ziemią w formacjach geologicznych, takich jak wyczerpane pola naftowe i gazowe, solne akwapery i bazalty wulkaniczne.
Sequestracja węgla jest uważana za kluczowy element strategii łagodzenia skutków zmian klimatycznych, mający na celu ograniczenie ilości CO₂ w atmosferze i wspieranie zrównoważonego rozwoju.
Źródła:
Drzewa odgrywają kluczową rolę w sekwestracji dwutlenku węgla (CO2), jednego z głównych gazów cieplarnianych odpowiedzialnych za zmiany klimatu. Fotosynteza w drzewach umożliwia absorpcję CO2 z atmosfery i jego magazynowanie w biomasie. Wycinanie drzew nie tylko eliminuje ich zdolność do pochłaniania CO2, ale także powoduje emisję zgromadzonego w nich węgla, co przyczynia się do wzrostu koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze.
Mikroklimat
Drzewa mają istotny wpływ na lokalny mikroklimat, regulując temperaturę i wilgotność powietrza. Korony drzew zapewniają cień i chłodzą powietrze poprzez proces transpiracji, co jest szczególnie istotne w miastach, gdzie efekt miejskiej wyspy ciepła jest wyraźny . Utrata drzew prowadzi do wzrostu temperatury i pogorszenia jakości powietrza, co ma negatywne skutki dla zdrowia mieszkańców.
Znaczenie społeczne i zdrowotne drzew
Zdrowie psychiczne i fizyczne
Kontakt z przyrodą, w tym obecność drzew, ma pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne ludzi. Badania wskazują, że spacery wśród drzew mogą obniżać poziom stresu, poprawiać nastrój i wzmacniać układ odpornościowy . Obecność zieleni w miejskim krajobrazie sprzyja aktywności fizycznej i integracji społecznej, co jest kluczowe dla zdrowia publicznego.
Wartość kulturowa i edukacja
Drzewa mają również ogromne znaczenie kulturowe i edukacyjne. Stanowią one nie tylko element dziedzictwa naturalnego, ale również inspirują do działań artystycznych i edukacyjnych. Drzewa są częścią tożsamości narodowej i lokalnej, a ich ochrona sprzyja budowaniu więzi społecznych i szacunku do przyrody .
Znaczenie gospodarcze drzew
Turystyka ekologiczna
Lasy i tereny zalesione przyciągają turystów, co generuje dochody dla lokalnych społeczności. Turystyka ekologiczna, bazująca na nieeksploatacyjnych formach korzystania z zasobów przyrody, jest ważnym źródłem dochodów i promuje zrównoważony rozwój . Wycinka drzew może prowadzić do utraty atrakcyjności turystycznej regionów, co negatywnie wpływa na gospodarkę lokalną.
Produkty leśne
Lasy dostarczają również licznych produktów nielesnych, takich jak grzyby, jagody, zioła i inne surowce, które mają znaczenie gospodarcze. Zrównoważona gospodarka leśna umożliwia korzystanie z tych zasobów bez konieczności wycinania drzew, co sprzyja długoterminowej stabilności ekonomicznej i ekologicznej .
Wnioski
Zasadność nie wycinania drzew w Polsce jest poparta licznymi argumentami ekologicznymi, klimatycznymi, społecznymi i gospodarczymi. Ochrona drzew i lasów jest kluczowa dla zachowania różnorodności biologicznej, regulacji obiegu wody i klimatu, a także dla zdrowia i dobrobytu społeczności lokalnych. Polityka ochrony drzew powinna być priorytetem, aby zapewnić zrównoważony rozwój i zachować dziedzictwo przyrodnicze dla przyszłych pokoleń.
Bibliografia
- Coelho, M. T., et al. „Biodiversity and Ecosystem Services.” Journal of Ecology (2020).
- Smith, P., et al. „Forests and Water Cycle.” Environmental Science & Policy (2019).
- Johnson, D. W., et al. „Carbon Sequestration in Forests.” Global Change Biology (2018).
- Oke, T. R. „Urban Climates and Trees.” International Journal of Biometeorology (2017).
- Bratman, G. N., et al. „Nature Experience and Human Health.” Proceedings of the National Academy of Sciences (2015).
- Hartig, T., et al. „Cultural and Health Benefits of Trees.” Urban Forestry & Urban Greening (2016).
- Buckley, R. „Ecotourism and Conservation.” Annals of Tourism Research (2018).
- Shackleton, C. M., et al. „Non-Timber Forest Products.” Forest Policy and Economics (2019).
Kingfisher.page 