Życie w cieniu niepewności. Jak uczyć się spokoju w świecie pełnym czarnych łabędzi?

„Niepewność jest jedyną pewnością, jaką mamy, i uczenie się, jak żyć z niepewnością, jest jedynym bezpieczeństwem.” – John Allen Paulos

Ostatnie dni w Polsce przyniosły nam niepokój – drony naruszające przestrzeń powietrzną, nagłówki pełne ostrych słów, serca, które szybciej biją, gdy dzieci pytają: „Czy jesteśmy bezpieczni?”.

To naturalne, że rodzi się lęk. Ale to właśnie w takich momentach warto spojrzeć głębiej – nie tylko na same wydarzenia, lecz na to, jak reagujemy na niepewność.

Lekcja od Taleba – Czarne Łabędzie

Nassim Nicholas Taleb w swojej książce The Black Swan (Czarny łabędź) przypomina, że nasze życie nie jest kształtowane przez to, co przewidywalne i codzienne, lecz przez to, co zaskakujące, rzadkie i pozornie niemożliwe. „Czarne łabędzie” – tak nazywa wydarzenia, które pojawiają się nagle, wywracając do góry nogami nasze poczucie stabilności. Mogą to być globalne kryzysy, wojny, nagłe katastrofy, ale też osobiste doświadczenia – choroba, utrata pracy, spotkanie, które zmienia całe życie.

Taleb pisze, że nie jesteśmy w stanie ich zaplanować ani kontrolować. Możemy przewidywać, analizować, budować modele – a i tak to, co naprawdę wstrząśnie światem, zwykle nadchodzi niespodziewanie. Zamiast więc próbować wyeliminować niepewność, powinniśmy nauczyć się żyć z nią jak z żywiołem.

Nie chodzi o to, by udawać, że zagrożenia nie istnieją, ale by zrozumieć, że niepewność jest naturalną częścią życia. W każdej epoce, w każdym pokoleniu pojawiały się „czarne łabędzie”. Zmienia się tylko ich forma. To, co pozostaje niezmienne, to nasza zdolność do przystosowania się, do odzyskiwania równowagi, do szukania w chaosie nowych znaczeń.

Taleb proponuje, byśmy budowali w sobie i w naszych wspólnotach odporność i antykruchość. Antykruchość – jego ulubione słowo – to coś więcej niż przetrwanie. To zdolność do rozwoju w obliczu niepewności. Do znajdowania siły właśnie dzięki temu, że coś się zachwiało.

Można powiedzieć, że niepewność jest jak rzeka. Nie zatrzymamy jej biegu, nie zbudujemy tamy, która zatrzyma wszystkie możliwe fale. Ale możemy nauczyć się płynąć – czasem z prądem, czasem pod prąd – i odnajdywać w tym ruchu rytm, który pozwala nam iść dalej.

„Czarne łabędzie” nigdy nie znikną. Ale to, czy uczynią nas bezradnymi, czy staną się nauczycielami odwagi, zależy od tego, jak się z nimi spotkamy.

„Niepewność nie jest naszym wrogiem. To dzięki niej możliwy jest postęp, odkrycia i odwaga.” – Nassim Nicholas Taleb, The Black Swan

Jak nie popaść w lęk

„Człowiek nie boi się rzeczywistości, ale tego, jak ją sobie wyobraża.” – Seneka

Oddychaj informacjami świadomie
Zamiast chłonąć każdy nagłówek, wybieraj sprawdzone źródła i ogranicz ilość wiadomości. Jak mówi Taleb: „Informacja ma wartość wtedy, gdy zmienia twoje działanie.”
Jeśli kolejne doniesienia nie wnoszą nic nowego – pozwól im odpłynąć.
Małe rytuały codzienności
W obliczu wielkich zagrożeń najmocniejsze okazują się drobne czynności – wspólne śniadanie, spacer, rozmowa. To one budują oparcie w chwili chaosu.
Ucz dzieci i siebie, że lęk jest naturalny
Strach nie jest słabością. Jest sygnałem, że coś wymaga naszej uwagi. Kiedy go przyjmujemy, a nie wypieramy, łatwiej znaleźć sposób, by go oswoić.
Mapa bliskich
Tak jak uczymy dzieci znać swoje dane i kontakty, tak dorośli powinni pamiętać o własnej „mapie bezpieczeństwa” – do kogo mogę zadzwonić, z kim porozmawiać, kiedy świat zaczyna drżeć.

Perspektywa

Niepewność można traktować jak przeciwnika, ale można też zobaczyć w niej nauczyciela.
Ona przypomina nam, że nie kontrolujemy wszystkiego – i że w tej utracie kontroli rodzi się prawdziwa wolność.

To, co wczoraj było pewne, dziś się zmienia. Ale wciąż pewne pozostaje to, że możemy się kochać, wspierać i szukać sensu.

Jak pisał Rilke:

„Bądź cierpliwy wobec wszystkiego, co nierozwiązane w twoim sercu, i staraj się pokochać same pytania..”

Na koniec

Tak, świat bywa pełen dronów, nieoczekiwanych burz i nagłych dręczących umysł informacji. Ale jest też pełen światła, kwiatów, ludzi, którzy trzymają się za ręce, serc, które potrafią nas ukoić.

Niepewność nigdy nie zniknie. Ale możemy uczyć się, jak w niej żyć. Nie jako ofiary losu, lecz jako ludzie, którzy wiedzą, że każdy dzień – nawet w cieniu czarnych łabędzi – może być przeżyty z sensem i spokojem.