Archiwa tagu: #neuropsychologia

Chaos informacyjny, Filozofia lęku, Filozofia zmęczenia, Niepokój cywilizacyjny

Dlaczego żyjemy w epoce lęku? Filozofia niepokoju w świecie bez ciszy (Heidegger • stoicy • neuropsychologia • epoka przeciążenia)

26 listopada 2025 Sylwia Merchut (Iwan) 5 Komentarzy

„Żyjemy w świecie, który nie pozwala już mózgowi odpocząć; w świecie, w którym przeciążenie informacyjne stało się nie wyjątkiem, lecz naturalnym środowiskiem człowieka — a lęk jest jego logiczną konsekwencją.”

(przegląd badań nad cognitive overload, 2023–2024)

Wstęp: epoka, która porusza nerw błędny ludzkości

Lęk nie jest już epizodem – stał się klimatem życia. Oddychamy nim jak powietrzem.
Włączenie telefonu budzi w nas mikrodrżenie. Cisza – kiedy się zdarzy – wydaje się nienaturalna, wręcz podejrzana. Świat przyspieszył, a my, stworzeni do rytmu fal mózgowych rodem z jaskiń, próbujemy nadążyć w tempie światłowodu.

Powstał nowy rodzaj niepokoju cywilizacyjnego – ani kliniczny, ani czysto filozoficzny.
To lęk, który nie ma jednego źródła, tylko sieć mikronapięć.
To lęk epoki, w której milczenie stało się luksusem.

Właśnie dlatego ten temat przyciąga ludzi:
👉 bo czują to, zanim to nazwą.
👉 bo szukają języka, który wytłumaczy ich własne przeciążenie.
👉 bo chcą wiedzieć, dlaczego ich umysł „drży”, chociaż obiektywnie wszystko jest w porządku.

To daje im sens. Daje ramę. Tworzy nazwę.

„Algorytmy karmią nas tym, co pobudza, a nie tym, co koi. Nic dziwnego, że żyjemy w epoce drżącego umysłu.”

1. Heidegger: lęk jako echo bycia rzuconego w świat

Martin Heidegger pisał, że lęk nie jest reakcją na zagrożenie, ale na „nicość”, na to, że człowiek nie wie, kim ma być. Lęk odsłania nam, że istnienie nie ma instrukcji obsługi.

A dziś?
Współczesny człowiek doświadcza tego bardziej niż kiedykolwiek:

zamiast jednego świata mamy tysiące równoległych „światów” online,
zamiast jasnych ról społecznych – niekończące się opcje,
zamiast autorytetów – algorytmy kierujące uwagą.

Heidegger nazwałby to „rozproszeniem bycia” – człowiek gubi siebie, bo nie ma momentu, w którym spotyka własną istotę. Nie ma ciszy. Nie ma przerwy.
Lęk współczesny to krzyk istnienia zagłuszonego powiadomieniami.

2. Stoicy: niepokój rodzi się tam, gdzie oddajemy kontrolę

Wbrew pozorom stoicy nie byli zimnymi racjonalistami.
Byli praktykami życia w świecie niepewnym – jak my.

Epiktet powtarzał:

„Nie rzeczy nas niepokoją, lecz nasze ich widzenie.”

Ale dziś nasze „widzenie” jest zniekształcane przez:

doomscrolling,
nadprodukcję bodźców,
nieustanny porównawczy ogląd życia innych,
kulturę natychmiastowej reakcji.

Stoicy ostrzegali przed bałaganem opinii.
My mamy cyfrowy Bałagan Absolutny – potop informacji, który wymazuje granice między tym, co ważne, a tym, co jedynie pilne.

Stoicka recepta:
wrócić do tego, co w naszym zasięgu.
W epoce chaosu informacyjnego to brzmi jak herezja – ale jest najbardziej rewolucyjną formą wolności.

3. Neuropsychologia: mózg nie był projektowany do życia w infosferze

Z ewolucyjnej perspektywy ludzki mózg jest:

200 000 letni,
zoptymalizowany do małych plemiennych grup,
zaprojektowany do długich przerw w stymulacji
i powolnego przetwarzania bodźców.

Tymczasem żyjemy w:

informacyjnym przeciążeniu (information overload),
ciągłej aktywacji układu sympatycznego,
środowisku bez regeneracji sensorycznej,
kulturze powiadomień, które działają jak mini-alarmy.

Badania (m.in. A. Damasio, J. LeDoux, S. Porges) pokazują, że:
📌 nasz układ nerwowy działa jak system antywłamaniowy – reaguje na wszystko, co nowe, szybkie, głośne, nieprzewidywalne.
📌 Każdy alert, czerwone kółko, nowa wiadomość – to „bodziec saliencyjny”, który wywołuje mikrostres.
📌 Zbyt wiele takich mikrostresów prowadzi do tonicznego stanu pobudzenia – właśnie tego stanu, który ludzie opisują jako „ciągłe napięcie”.

Czyli: nasz mózg żyje dziś na poziomie obłędu, na który nie był ewolucyjnie przygotowany.

4. Niepokój jako produkt uboczny świata bez ciszy

Cywilizacja tworzy nowy model psychiki:

hiperuważnej,
hiperporównawczej,
hiperreaktywnej.

A jednak… paradoksalnie jeszcze nigdy człowiek nie miał tyle wolności i bezpieczeństwa.
Nigdy nie miał tylu możliwości.

Co więc się dzieje?

Cisza – ta, którą dawniej narzucała natura – zniknęła.
Wielcy filozofowie wiedzieli, że sens rodzi się w bezruchu:

Heidegger pisał o „zasłuchaniu w bycie”.
Marcus Aurelius praktykował codzienną samotność umysłu.
Seneka ostrzegał przed „zgiełkiem, który zasłania duszę”.

Dziś cisza jest dobrem luksusowym, do którego trzeba mieć strategie, aplikacje, rytuały.

5. Dlaczego ta filozofia lęku jest tak potrzebna?

Bo ludzie czują, że:

ich ciało nie nadąża za tempem świata,
ich umysł gubi priorytety,
ich emocje są przeciążone,
ich tożsamość rozprasza się w hałasie.

A jednocześnie nie potrafią tego nazwać.

To tworzy nazwę.
Nadaje sens.
Porządkuje chaos.

6. Jak odzyskać miejsce, w którym kończy się hałas? (Trzy perspektywy)

Heidegger: wróć do bycia

Nie próbuj „uspokoić życia”.
Spróbuj usłyszeć, kim jesteś, kiedy nic Ciebie nie zagłusza.

Stoicy: odzyskaj ster

Ustal, na co masz wpływ.
Ustal, co zabiera Ci energię, a nie daje żadnej wartości.
Odetnij nadmiar opinii świata.

Neuropsychologia: wyreguluj układ nerwowy

mikroprzerwy,
minimalizm bodźców,
kontakt z naturą,
oddychanie przeponowe,
praktyka uważności.

To nie „moda”.
To technologie nerwowe, dzięki którym mózg wraca do równowagi.

7. Wniosek: epoka lęku może stać się epoką przebudzenia

Niepokój, którego doświadczamy – ten cywilizacyjny, informacyjny, egzystencjalny – to nie dowód naszej słabości.

To sygnał alarmowy świadomości, która próbuje przebić się przez hałas.

Być może dopiero teraz, w epoce permanentnego bodźca, uczymy się na nowo, czym jest cisza.
Czym jest sens.
I czym jest człowiek, który – choć otoczony ekranami – nadal szuka własnego centrum.

Nie żyjemy w epoce końca.
Żyjemy w epoce przesytu.
A przesyt ma jedną właściwość: rodzi pragnienie powrotu do tego, co prawdziwe.

To właśnie jest filozofia niepokoju w świecie bez ciszy.

To pierwszy język, którym epoka lęku zaczyna mówić o swojej własnej duszy.

🔸 Powiązane

👉 Przeczytaj darmowy eBook

✅ Obserwuj kingfisher.page

Chcesz więcej takich treści? Dołącz do czytelników kingfisher.page i ruszaj w podróż przez świadomość, naturę i niewidzialne pola rzeczywistości.

📚 Klasyczne i ważne książki / prace — podłoże filozoficzne i psychologiczne

The Meaning of Anxiety – Rollo May — klasyk egzystencjalnej psychologii, który pokazuje, że lęk to nie tylko problem czy patologiczne zaburzenie, ale fundamentalna część ludzkiego istnienia i potencjalnie siła napędowa naszej autentyczności. cdn.bookey.app
Being and Time – Heidegger — fundament dla rozumienia lęku (ang. anxiety / angst) jako odsłonięcia „bycia-w-świecie” i oswojenia z istnieniem, co bardzo dobrze łączy się ideą „filozofii lęku”. (Choć nie jest to typowa „książka o lęku”, to jej filozoficzna analiza jest kluczowa.)
The Organized Mind: Thinking Straight in the Age of Information Overload – Daniel J. Levitin — ważna pozycja łącząca neuropsychologię i rzeczywistość „ery informacji”: pokazuje, jak mózg próbuje radzić sobie z nadmiarem danych, co ma bezpośredni związek z Twoim tematem o „chaosie informacyjnym”. Wikipedia
The Paradox of Choice: Why More Is Less – Barry Schwartz — książka, która pokazuje, że nadmiar wyborów (czyli jednej z cech nowoczesnego, „wyspecjalizowanego”, konsumpcyjnego świata) bywa źródłem lęku i niezadowolenia — co ładnie współgra z ideą „przeciążenia cywilizacyjnego / informacyjnego”. Wikipedia

🆕 Nowsze lub współczesne spojrzenia — lęk, infosfera, technologia, stres

Present Shock: When Everything Happens Now – Douglas Rushkoff — książka o tym, jak tempo i natychmiastowość ery cyfrowej zmieniają nasze postrzeganie czasu, sensu i bezpieczeństwa. W kontekście Twojego artykułu to materiał niemal podręcznikowy: wyjaśnia, dlaczego żyjemy „tu i teraz”, w ciągłym „teraz”, co sprzyja lękowi. Wikipedia
Too Much to Know: Managing Scholarly Information before the Modern Age – Ann M. Blair — choć tytuł sugeruje skoncentrowanie na wcześniejszych epokach, książka pokazuje, że problem info-przeciążenia nie jest wcale nowy — co daje ciekawą perspektywę historyczną. To ważne, by pokazać, że nasze dzisiejsze lęki mają głębsze korzenie, a „chaos informacyjny” to tylko nowa forma starego problemu. Wikipedia+1

📘 Warto też — literatura popularnonaukowa i poradnikowa, łącząca psychologię, neurobiologię, styl życia

Dlaczego te książki się przydadzą:

Anxious Brain — zagłębia się w mechanizmy mózgu stojące za lękiem, stresami, napięciem — to dobry most między filozofią lęku a neuropsychologią.
Monkey Mind — popularnonaukowa analiza naszych „rozbieganych umysłów” w erze bodźców, mediów i nieustannego pośpiechu.
Status Anxiety — analiza lęku wynikającego z porównań, oczekiwań, presji społecznej — aspekt szczególnie gorący w kontekście „cywilizacyjnego niepokoju”.
Overcoming Anxiety — praktyczny przewodnik, jak radzić sobie z lękiem — przydatny, jeśli chcesz w tekście zaproponować elementy „co dalej?”.
Calming Your Anxious Mind, How to Stop Worrying, A Book About Anxiety, Depression, Anxiety, and Other Things We Don’t Want to Talk About — różne perspektywy i narzędzia: od mindfulness po terapię poznawczo-behawioralną — przydatne, jeśli chcesz poruszyć w artykule też sposoby przetrwania w epoce lęku.

📝 Artykuły, eseje naukowe i analizy — dla głębszej refleksji

Artykuł World, Time And Anxiety: Heidegger’s Existential Analytic And Psychiatry — łączy filozoficzną koncepcję lęku Heideggera z perspektywą psychiatrii/neuropsychologii. Świetny punkt wyjścia do Twojego połączenia filozofii i nauki. ResearchGate+1
Przeglądowy artykuł Information Overload – an overview — omawia pojęcie przeciążenia informacyjnego („infostress”, „data smog”, „information fatigue” etc.), co doskonale rezonuje z Twoją tezą o chaosie informacyjnym. openaccess.city.ac.uk+1
Monografia / eseistyczna praca Anatomia Strachu — studium kulturoznawcze strachu, lęku i ich form w różnych epokach — przydatne, by spojrzeć na lęk nie tylko jako psychologiczne zjawisko, ale jako fenomen kulturowy. wydawnictwo.ignatianum.edu.pl

📚 Współczesne książki / prace popularnonaukowe — kontekst społeczno-kulturowy

The Anxious Generation: How the Great Rewiring of Childhood Is Causing an Epidemic of Mental Illness (2024) — autor: Jonathan Haidt. Wpływ smartfonów i mediów społecznościowych na rozwój pokoleń: argument, że „przestawienie” środowiska wychowawczego i edukacyjnego w kierunku technologii przyczyniło się do znaczącego wzrostu problemów psychicznych, zwłaszcza wśród młodzieży. Wikipedia
Warto też obserwować rozwój dziedzinami takimi jak Cyberpsychology czy badania nad „technostresem” / „digital stress / overload” — rosnące znaczenie tych kategorii pokazuje, że to nie tylko modny temat, ale realny i coraz lepiej udokumentowany problem społeczny.

🧠 Polskie artykuły i prace naukowe / akademickie — o przeciążeniu informacyjnym i technostresie

Oprócz książek warto zwrócić uwagę na kilka ważnych opracowań i artykułów po polsku:

Stres informacyjny jako zagrożenie dla rozwoju (autor: Maria Ledzińska) — klasyczna analiza problemu „info-overload” jako zjawiska społecznego. KUL+1
Przeciążenie informacyjne wyzwaniem dla edukacji doby cyfrowej (autor: Wojciech Marcin Czerski) — pokazuje, jak nadmiar informacji wpływa na edukację, percepcję i zdolność do selekcji treści. Przegląd Pedagogiczny
Od technostresu przez stres cyfrowy po higienę cyfrową — analiza łącząca „technostres”, „stres cyfrowy” i koncepcję higieny cyfrowej jako odpowiedzi na współczesne przeciążenie. ResearchGate
Stres cyfrowy – wirtualne zagrożenie w rzeczywistym świecie pracy — raport dotyczący wpływu intensywnego korzystania z technologii na stan psychiczny pracowników, co koresponduje z tematem lęku cywilizacyjnego. m.ciop.pl
Zjawisko „nadmiaru informacji” a współczesna edukacja — artykuł o konsekwencjach informacyjnego nadmiaru i konieczności rozwoju kompetencji selekcji i krytycznego przetwarzania treści. e-mentor.edu.pl

Postrzeganie pozazmysłowe

Czy mózg ma zdolności parapsychiczne? – Badania nad ESP i świadomością

22 kwietnia 2025 Sylwia Merchut (Iwan) Dodaj komentarz

Czy człowiek może „wiedzieć” coś, czego nie miał prawa wiedzieć? Czy nasz mózg posiada zdolności, które wykraczają poza pięć podstawowych zmysłów? Od tysięcy lat pytanie o istnienie tzw. „szóstego zmysłu” – zdolności do postrzegania pozazmysłowego (ESP, Extra Sensory Perception) – rozpala wyobraźnię ludzi na całym świecie.

Intuicja, telepatia, jasnowidzenie, prekognicja – te zjawiska przez jednych uważane są za dowody na istnienie ukrytych zdolności człowieka, przez innych za iluzję, wynik autosugestii i błędów poznawczych. Jednak najnowsze badania nad mózgiem i świadomością podejmują coraz śmielszą próbę odpowiedzi na to pytanie, stawiając je nie tylko w kontekście duchowości, ale także neuropsychologii i fizyki.

Jak blisko jesteśmy naukowego wyjaśnienia zjawisk określanych mianem parapsychicznych? Czy rzeczywiście mamy w sobie potencjał do percepcji, która wykracza poza znane zmysły? A może nasze intuicyjne przeczucia to efekt subtelnej pracy mózgu, której jeszcze w pełni nie rozumiemy?

Czym jest postrzeganie pozazmysłowe (ESP)?

Termin Extra Sensory Perception (ESP) został spopularyzowany w latach 30. XX wieku przez amerykańskiego psychologa J. B. Rhine’a z Duke University. Rhine prowadził eksperymenty nad telepatią i jasnowidzeniem, wykorzystując słynne karty Zenera – zestaw pięciu symboli używanych do testowania zdolności odczytywania informacji bez użycia tradycyjnych zmysłów.

Chociaż wyniki Rhine’a były kontrowersyjne i wielokrotnie podważane, jego prace otworzyły pole dla dalszych badań. Współczesne ujęcia ESP obejmują zjawiska takie jak:

telepatia – odbieranie myśli lub emocji innych osób,
jasnowidzenie (clairvoyance) – postrzeganie rzeczy lub wydarzeń oddalonych w przestrzeni,
prekognicja – przeczucie lub „wiedza” o zdarzeniach przyszłych,
psychokineza – wpływanie umysłem na obiekty fizyczne.

Choć te zjawiska często kojarzą się z ezoteryką, niektóre badania podejmowały próbę ich obiektywnego zmierzenia.

Neurobiologia intuicji – co mówi nauka?

W ostatnich latach naukowcy z dziedziny neuropsychologii zaczęli badać mechanizmy stojące za intuicyjnym podejmowaniem decyzji. Okazało się, że mózg podejmuje niektóre decyzje nawet kilka sekund przed tym, zanim świadomie je odczujemy. Eksperymenty takie jak te przeprowadzone przez Benjamina Libeta w latach 80. XX wieku oraz nowsze badania z wykorzystaniem EEG i fMRI pokazują, że aktywność mózgowa może przewidywać wybory przed ich świadomym podjęciem.

Jak pisze dr Dean Radin, badacz z Instytutu Noetycznych Nauk (Institute of Noetic Sciences):

„Być może to, co nazywamy szóstym zmysłem, to nie tyle magia, ile efekt subtelnych procesów neuronalnych, które wymykają się naszej świadomej percepcji.”

W badaniach nad tzw. „presentiment” (przeczuciem), uczestnicy wykazywali zmiany w przewodnictwie skóry lub aktywności serca tuż przed pojawieniem się losowo wybranego bodźca emocjonalnego, co sugeruje możliwość istnienia nieznanych mechanizmów przetwarzania informacji.

🌌 Czym jest szósty zmysł? – Wprowadzenie do postrzegania pozazmysłowego

Parapsychologia a mechanika kwantowa – czy to się łączy?

Niektórzy badacze próbują szukać wyjaśnienia dla ESP w koncepcjach mechaniki kwantowej. Fizyka kwantowa opisuje zjawiska takie jak splątanie cząstek (entanglement), w których zmiana stanu jednej cząstki wpływa natychmiast na drugą, niezależnie od odległości.

Choć wielu naukowców ostrzega przed pochopnym łączeniem tych dwóch dziedzin, istnieją hipotezy (m.in. Rogera Penrose’a i Stuarta Hameroffa), które sugerują, że świadomość może mieć komponenty kwantowe. Według tych teorii mózg nie działa wyłącznie na zasadach klasycznej neurobiologii, ale może również wykorzystywać procesy na poziomie subatomowym.

Jak pisze dr Radin:

„Jeśli zjawiska kwantowe mogą wpływać na cząsteczki w naszym mózgu, być może mogą również wpływać na sposób, w jaki przetwarzamy informacje, odbierając coś, co wymyka się klasycznym zmysłom.”

Badania laboratoryjne nad ESP – sukcesy i porażki

Współczesne badania nad ESP nie przyniosły jednoznacznych dowodów, które zadowoliłyby świat akademicki. Jednak metaanalizy eksperymentów z zakresu Ganzfeld (techniki sensorycznej deprywacji używanej w testach telepatii) wykazały statystycznie istotne, choć skromne efekty.

Jedno z najsłynniejszych badań, przeprowadzone przez Charlesa Honortona i Daryla Bema, pokazało, że osoby badane w stanie relaksacji miały większą szansę „odebrać” informacje przesyłane przez nadającego niż wynikałoby to z przypadku.

Nadal jednak pozostaje pytanie: czy to dowód na prawdziwe zjawisko ESP, czy efekt uboczny metodologicznych trudności?

Czy każdy z nas ma „szósty zmysł”?

Wielu badaczy sugeruje, że zamiast szukać spektakularnych przykładów jasnowidzenia, warto spojrzeć na ESP jako na naturalne rozszerzenie wrażliwości i uważności. Intuicja, „przeczucie”, zdolność do subtelnego odbierania nastrojów innych ludzi mogą być przejawami zdolności, które są w każdym z nas, ale które często tłumimy lub ignorujemy.

Jak podkreśla dr Judith Orloff, psychiatra i autorka książki „Second Sight”:

„Empatia, intuicja, przeczucie — to nie nadprzyrodzone talenty, ale naturalne umiejętności mózgu i ciała, które można rozwijać poprzez uważność, medytację i zaufanie do siebie.”

Podsumowanie – nauka i tajemnica w jednym

Choć nauka nie dała jeszcze jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy mózg posiada zdolności parapsychiczne, coraz więcej badań sugeruje, że świadomość i układ nerwowy człowieka mogą być znacznie bardziej złożone, niż dotąd przypuszczaliśmy. Czy postrzeganie pozazmysłowe to prawdziwy „szósty zmysł”, czy efekt niezwykle subtelnych procesów biologicznych?

Być może odpowiedź leży gdzieś pomiędzy mistyką a neuronauką, w przestrzeni, gdzie ciekawość naukowa spotyka się z odwiecznym ludzkim pragnieniem zrozumienia tego, co niewidzialne.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania o zdolności parapsychiczne mózgu i ESP

Czy postrzeganie pozazmysłowe (ESP) zostało potwierdzone naukowo?
Badania nad ESP, takie jak eksperymenty Ganzfeld czy testy z kartami Zenera, wykazały pewne statystycznie istotne efekty, ale nie są one jednoznacznie uznawane przez świat nauki za dowód istnienia ESP. Wyniki często budzą kontrowersje i są przedmiotem sporów o metodologię badań.

Czym różni się intuicja od ESP?
Intuicja to szybkie, nieświadome podejmowanie decyzji na podstawie doświadczeń i sygnałów, których świadomie nie rejestrujemy. ESP zakłada odbieranie informacji niezależnie od wcześniejszej wiedzy i doświadczenia – np. poprzez telepatię czy jasnowidzenie. Niektórzy badacze uważają jednak, że intuicja i ESP mogą być ze sobą powiązane.

Czy każdy człowiek ma w sobie „szósty zmysł”?
Wielu psychologów i neuronaukowców podkreśla, że każdy z nas posiada pewien poziom wrażliwości na sygnały z otoczenia, które mogą przypominać „szósty zmysł”. To zdolność do uważnego odczytywania emocji, nastrojów lub nieuchwytnych detali sytuacji, czasem mylona z postrzeganiem pozazmysłowym.

Czy mechanika kwantowa może wyjaśnić zjawiska parapsychiczne?
Nie ma na to jednoznacznych dowodów. Choć koncepcje splątania kwantowego bywają przywoływane w kontekście ESP, większość fizyków przestrzega przed łączeniem tych dziedzin bez solidnych podstaw eksperymentalnych. Hipotezy o kwantowej świadomości pozostają na razie w sferze spekulacji.

Czy można rozwijać zdolności pozazmysłowe?
Niektóre szkoły psychologii i duchowości uważają, że można trenować intuicję, uważność i wrażliwość na subtelne sygnały poprzez praktyki takie jak medytacja, mindfulness, techniki relaksacyjne czy świadome śnienie. Czy jest to rozwijanie ESP, czy po prostu pogłębianie kontaktu z własnym ciałem i umysłem – pozostaje kwestią interpretacji.